Spring Photo
To read this page in Vietnamese, use Internet Explorer 4.0+ or Netscape 4.7+
or install VNI Font and configure VNI Font.

Cao Haønh Kieän

Caùi teân Cao Haønh Kieän vaãn coøn xa laï ñoái vôùi ngöôøi Trung Hoa noùi rieâng vaø vôùi theá giôùi noùi chung. Nhöng ngaøy 12 thaùng Möôøi naêm 2000, tieåu thuyeát, kòch taùc gia ngöôøi Trung Hoa quoác tòch Phaùp, Gao Xingjian hay Cao Haønh Kieän ñaõ ñöôïc uûy ban Nobel Thuî Ñieån thoâng baùo laø oâng truùng giaûi Nobel veà vaên chöông naêm 2000. Taïi Phaùp, moät baûn tin noùi veà nhaø vaên naøy nhö sau:
Gao Xingjian (Cao Haønh Kieän), ngöôøi vöøa ñöôïc truùng giaûi thöôûng Nobel veà vaên chöông naêm 2000 töï nhaän raèng trong nöûa theá kyû nay oâng laø ngöôøi chuyeân chaïy troán. Cao Haønh Kieän noùi: "Toâi laø moät keû löu vong töø khi sinh ra". Nhaø vaên naøy trong taùc phaåm cuûa oâng ñaõ vieát: "Anh laø moät keû laï maët, luùc naøo vaø nôi naøo cuõng laø keû laï maët caû, anh khoâng coù nôi ôû, xöù sôû, gia ñình, cuõng chaû coù gaùnh naëng naøo ngoaïi tröø phaûi ñoùng tieàn thueá maø thoâi." Cao Haønh Kieän di cö ñeán Paris xin tî naïn chính trò töø naêm 1988, sau möôøi naêm ñöôïc höôûng quoác tòch Phaùp, soáng treân töøng thöù 18 cuûa moät ngoâi nhaø nhieàu töøng taïi tænh Bagnolet, trong moät caên hoä vôùi nhöõng böùc töôøng traéng toaùt, ñeå tìm cho mình moät an bình noäi taâm.
Cao Haønh Kieän sinh ra ngaøy 4 thaùng Gieâng naêm 1940 taïi Giang Chaâu thuoäc tænh Giang Taây Trung Quoác, vaøo ñuùng thôøi kyø Trung Hoa ñang choáng Nhaät, giöõa bom ñaïn khoùi löûa. Khi lôùn leân hoïc Ñaïi Hoïc Ngoaïi Ngöõ Baéc Kinh, khoa Phaùp Ngöõ töø 1957 ñeán 1962, ra tröôøng laøm vieäc cho taïp chí Trung Hoa Taùi Thieát trong 5 naêm, chuyeân dòch thuaät Phaùp Ngöõ. Töø naêm 1967 Haønh Kieän trôû thaønh nhaø dòch thuaät Phaùp ngöõ cuûa Hoäi Nhaø Vaên Trung Quoác. Haønh Kieän töøng dòch ra tieáng Trung nhöõng taùc phaåm cuûa caùc nhaø vaên hieän thöïc nhö Ionesco, Preùvert, Michaux, Ponge, Perec v.v.
Trong thôøi Caùch Maïng Vaên Hoùa, Haønh Kieän bò veà noâng thoân caûi taïo suoát saùu naêm. Tröôùc khi ñi, oâng phaûi ñoát ñi moät va-li ñaày nhöõng baûn thaûo.
Naêm 1979 oâng môùi ñöôïc pheùp in tieåu thuyeát ñaàu tay. Naêm 1981 Haønh Kieän ñöôïc chuyeån sang laøm vieäc cho Ñoaøn Ngheä Thuaät Nhaân Daân trong nhieäm vuï saùng taùc kòch baûn. Raát nhieàu taùc phaåm cuûa oâng ra ñôøi trong thôøi kyø naøy vaø Haønh Kieän noåi danh laø nhaø vieát kòch ñaïi taøi taïi Trung Hoa trong moät thôøi gian ngaén. Nhieàu kòch baûn cuûa Haønh Kieän chòu aûnh höôûng cuûa caùc taùc giaû taây phöông nhö Brecht, Artaud vaø Beckett ñaõ ñöôïc trình dieãn taïi saân khaáu Baéc Kinh.
Naêm 1986 tieåu thuyeát Bôø Beán Khaùc cuûa Cao Haønh Kieän ñaõ bò caám löu haønh vì cho laø oâ nhieãm tinh thaàn. Cao Haønh Kieän ñaõ nhaân ñoù, boû ngheà nghieäp, ñi lang thang suoát 10 thaùng, xuyeân qua 15 nghìn caây soá, vaøo saâu trong thung luõng Töù Xuyeân, trung taâm luïc ñòa TH, doïc theo con soâng Döông Töû. Chuyeán ñi naøy ñaõ ñöa ñeán cuoán tieåu thuyeát Linh Sôn, cuoán tieåu thuyeát ñaõ ñem laïi giaûi thöôûng Nobel vaên chöông cho oâng.
Naêm 1988 Cao Haønh Kieän sang Phaùp xin tò naïn chính trò. Maëc duø khoâng coù maët trong cuoäc noåi daäy taïi Thieân An Moân naêm 1989, Cao Haønh Kieän cuõng bò vaï laây. Taát caû nhöõng taùc phaåm cuûa oâng ñaõ phaùt haønh ñeàu bò tòch thu, caên hoä oâng ôû cuõng bò laáy maát.
Cao Haønh Kieän sau khi ñònh cö ôû Phaùp, ñaõ cho xuaát baûn laàn löôït caùc taùc phaåm:
Giöõa Cuoäc Soáng vaø caùi Cheát (1991)
Ñoái Thoaïi vaø Baùc Boû (1992)
Keû Daï Haønh (1993)
Töù Taáu cuoái Tuaàn (1995)
Linh Sôn ñöôïc phaùt haønh naêm 1994 taïi Paris vaø sau ñoù ñöôïc phieân dòch sang nhieàu thöù tieáng Taây AÂu vaø phoå bieán ôû Hoàng-koâng, Ñaøi-loan, Anh, Phaùp, Ñöùc, Thuî-ñieån, Australia v.v. Baûn tieáng Phaùp ñöa ñeán nhöõng nhaø xuaát baûn lôùn ôû Phaùp thoaït tieân bò choái töø, sau cuøng nhaø xuaát baûn L'Aube nhaän in. Tieàn dòch laø 100 nghìn franc vôùi tieàn in 100 nghìn franc nöõa vaø ngöôøi ta cho laø lieàu lónh. Nhöng tröôùc khi ñöôïc giaûi Nobel naêm 2000 veà vaên chöông, Linh Sôn ñaõ baùn ñöôïc 10 nghìn cuoán.
Linh Sôn laø moät saùng taïo phi thöôøng döïa treân nhöõng nhaän xeùt raát thöïc cuûa taùc giaû trong chuyeán ñi ôû nhöõng vuøng Nam vaø Taây Nam Trung Quoác. Caâu chuyeän veà moät ngöôøi mang tuùi ñeo löng ñi boä, ñi xe, ñaïp xe ñaïp trong moät haønh trình tìm ngoïn nuùi huyeàn nhieäm, bieåu töôïng cho moät nôi lyù töôûng maø con ngöôøi coù theå laùnh xa buïi traàn. Laàn theo nhöõng daáu veát cuûa TH thôøi coå, cuûa ma thuaät ñoâng phöông, cuûa hoïc thuaät Laõo Töû, anh ta ñaõ tìm laïi ñöôïc haøng nghìn söï vaät ñaõ bieán maát: nhöõng ruoäng luùa vaøng aùnh vaø nhöõng röøng tre xanh, nhöõng con khæ neùm ñaù vaø nhöõng con raén löôïn quanh moà maû; anh ta baøn thaûo veà vieäc baûo veä nhöõng con gaáu panda vaø vieäc moâi tröôøng bò phaù cuûa vuøng soâng Döông töû, anh ta tìm laïi nhöõng daáu veát veà boïn cöôùp Song Guotai, thaønh tích cuûa nhöõng nöõ hieäp só trong caùc truyeän xöa, nhöõng hoäi heø vôùi ñeøn hình roàng, nhöõng con caù saáu khoång loà hay nhöõng con chim say meâ beân nhöõng boâng hoa ñeå huùt maät ngoït… roài caû nhöõng noãi ñau thöông cuûa caùc coâ gaùi bò nhöõng bí thö ñaûng laøm nhuïc. Anh ta laøm soáng laïi nhöõng baøi ca tuïng nôi coång ñeàn, mieâu taû nhöõng chieác thuyeàn maønh, nhöõng phuï nöõ che duø…
Ngöôøi dòch taùc phaåm naøy ra tieáng Phaùp, Noel Dutrait noùi raèng: "Ñaây laø cuoäc du haønh vaøo taän beân trong, nôi nhöõng phong caûnh vaø röøng vaãn coøn trinh traéng cuûa TH, döïng caûnh nhöõng cuoäc tình tan vôõ hay chæ ñôn giaûn taû moät phuùt sung söôùng beân ngöôøi baïn hay nhìn ngaém moät doøng soâng, phaûn aùnh moät ngheä thuaät cao ñoä." Haønh Kieän troän laãn tieåu thuyeát vôùi luaän ñeà, giai thoaïi lòch söû vôùi nhöõng khaûo cöùu vaên chöông, ñeå taïo ra moät taám chaên döïng baèng nhöõng ngoân töø, taøi lieäu, hình aûnh, vôùi trang troïng, vôùi taàm thöôøng, tuyeät voïng laãn vôùi sieâu phaøm.
Vôùi buùt phaùp môùi meû, du döông nhöng ma quaùi, ra ngoaøi moïi khuoân saùo, anh ta say söa duøng ngoân ngöõ dieãn taû soáng vaø cheát, vui vaø khoå, ñam meâ vaø tranh chieán trong tình duïc. Haønh Kieän nhieàu khi khoâng coù teân nhaân vaät maø chæ duøng nhöõng ñaïi danh töø nhö: "toâi, anh, noù, coâ aáy, anh aáy baø aáy..v.v" nghóa laø nhöõng nhaân vaät thöôøng ngaøy, hay ñoäc thoaïi noäi taâm hoaëc laø laäp luaän trieát hoïc. Anh ta khoâng duøng "chuùng toâi", vì cho raèng bieåu hieän moät yù nieäm veà quaàn chuùng maø taùc giaû ñaõ coá traùnh.
Haønh Kieän ñaõ coá tình giaûi toûa quaù khöù baèng quyeån saùch gaây ngaïc nhieân naøy, ñaõ thanh minh vôùi caùi goïi laø toå quoác baèng caùch cho xuaát baûn cuoán Linh Sôn. Anh ta cho raèng khoâng theå naøo soáng an bình ñöôïc neáu khoâng coâng boá veà chuyeän toaøn gia ñình bò thaûm saùt, khoâng noùi söï thaät veà haønh vi taùc quaùi cuûa boïn töù lieân bang, keå laïi vieäc ñoàng baøo mình ñaõ bò tieâu dieät nhö dieät chuoät, phaûn ñoái phöông phaùp vaø caùch phaù hoaïi cuûa heä thoáng chuyeân cheá TH maø oâng xaùc nhaän raèng: "Söï baïo haønh vaø chuû thuyeát nghi ngôø khoâng keùm gì chuû thuyeát Ñöùc Quoác Xaõ, chuû thuyeát Staline vaø Phaùt xít"
Khi bieát mình ñöôïc giaûi Nobel vaên chöông, Cao Haønh Kieän ngaïc nhieân noùi: "Ñaây laø moät pheùp laï. Toâi khoâng bao giôø nghó mình coù caùi may maén aáy. Toâi cuõng vaãn chöa ñuû thôøi gian möôøng töôïng xem vieäc naøy coù nghóa gì vôùi cuoäc ñôøi mình nöõa. Toâi vaãn vieát, vì vieát laø söï giaûi thoaùt cuûa taâm hoàn toâi. Khi coøn ôû trong nöôùc toâi bò hieåu laàm. Nhöng toâi khoâng duøng giaûi Nobel ñeå maø pheâ phaùn ai ñaâu."
Cao Haønh Kieän ñöôïc nhaän 915 nghìn ñoâ-la Myõ vaøo ngaøy 10 thaùng 12 naêm 2000. Moät nhaân vaät cuûa nhaø xuaát baûn Straus & Giroux noùi raèng: "Giaûi Nobel chæ goùp phaàn khaúng ñònh moät giaù trò, chöù khoâng theå taïo ra ñöôïc noù. Baèng côù laø voâ soá ngöôøi khoâng ñöôïc giaûi bao giôø, nhöng saùch cuûa hoï vaãn ñöôïc quyù chuoäng. Trong khi ñoù nhöõng ngöôøi töøng chieám giaûi saùch laïi khoâng ai mua."

Vieäc moät ngöôøi quoác tòch Phaùp goác Trung-hoa ñöôïc giaûi thöôûng Nobel vaên chöông naêm 2000 ñaõ laø moät chuyeän laï cuûa naêm 2000. Nhieàu ngöôøi TH khoâng ñoàng yù veà giaûi thöôûng ñoù, vì cho raèng coøn nhieàu ngöôøi ñaùng ñöôïc giaûi hôn. Nhöng caâu noùi cuûa ngöôøi ñaïi dieän nhaø xuaát baûn Straus & Giroux raát chính xaùc, ñoù laø: "Giaûi Nobel chæ goùp phaàn khaúng ñònh moät giaù trò, chöù khoâng theå taïo ra ñöôïc noù." Noùi khaùc ñi, moät taøi naêng khoâng ñôïi phaûi ñöôïc giaûi Nobel môùi coù giaù trò, vaø moät giaûi thöôûng chöa chaéc ñaõ löôïng giaù ñuùng.
Nhieàu ngöôøi soáng trong ñôøi chaúng bao giôø ñöôïc trao moät giaûi thöôûng naøo caû, nhöng khoâng phaûi vì theá maø trôû thaønh voâ duïng hay voâ nghóa.
Maët khaùc vieäc ñaùnh giaù moät ngöôøi bò giôùi haïn trong tình caûm raát nhieàu. Thaùnh Phao-loâ ngaøy xöa töøng daïy raèng: "Bôûi ñoù, töø nay veà sau, chuùng toâi khoâng theo xaùc thòt maø nhaän bieát ai nöõa; vaø duø chuùng toâi töøng theo xaùc thòt maø nhaän bieát Ñaáng Christ, nhöng cuõng seõ khoâng nhaän bieát Ngaøi caùch ñoù nöõa ñaâu." Theo moät baûn dòch khaùc, thì caâu naøy nhö sau: "Vì vaäy töø nay chuùng toâi khoâng ñaùnh giaù moät ngöôøi naøo theo quan ñieåm traàn tuïc nöõa, duø tröôùc kia chuùng toâi ñaõ ñaùnh giaù chính Chuùa Gieâ-xu theo quan ñieåm nhö theá, nhöng nay khoâng coøn ñaùnh giaù nhö vaäy nöõa."
Ñaùnh giaù moät ngöôøi theo quan ñieåm traàn tuïc khaùc haún vôùi ñaùnh giaù theo quan ñieåm cuûa Chuùa, vì Chuùa khoâng thieân vò ai caû, cuõng khoâng phuï thuoäc vaøo tình caûm naøo caû. Kinh thaùnh töøng cho bieát raèng: Chuùa bieát roõ loøng daï moãi ngöôøi, vaø khoâng caàn ai bieän minh gì caû. Veà moät phöông dieän thì tröôùc maét Chuùa, chaúng ai coù moät giaù trò naøo caû, vì taát caû ñeàu ñaõ phaïm toäi choáng laïi Chuùa, ñaùng bò tröøng phaït. Nhöng chính Chuùa cuõng ñaõ vaøo traàn gian naøy vaø baèng loøng hi sinh ñeå cöùu vôùt moãi moät chuùng ta ra khoûi coõi traàm luaân toäi loãi, nghóa laø moãi chuùng ta coù moät choã ñöùng tröôùc maët Chuùa, vaø Chuùa quan taâm ñeán töøng ngöôøi moät. Ñaây chính laø tình thöông cuûa Chuùa. Theo ñöùc coâng chính cuûa Ngaøi, chuùng ta ñaùng bò tröøng phaït. Theo tình thöông cuûa Ngaøi, moãi chuùng ta neáu tin nhaän Ngaøi thì ñeàu ñöôïc tha thöù toäi vaø khoâng bò tröøng phaït nhöng ñöôïc höôûng moïi aân hueä.
Nhieàu ngöôøi sau khi ñaùnh giaù ngöôøi theo loái traàn tuïc, ñaõ quay sang ñaùnh giaù Chuùa. Nhöõng ngöôøi aáy hoaøn toaøn sai vaø baát coâng. Vì Chuùa khoâng phaûi laø ngöôøi. Chuùa thuoäc coõi vónh haèng, thaùnh khieát, toaøn tri, toaøn naêng, toaøn thieän, neân khoâng moät ngöôøi naøo coù quyeàn ñaùnh giaù Chuùa, vì moïi ngöôøi ñeàu bò giôùi haïn trong thôøi gian, khoâng gian vaø caùc giôùi haïn thoâng thöôøng. Con ngöôøi chæ ñöôïc quyeàn toân thôø Chuùa, neáu choïn löïa laøm nhö vaäy. Khi naøo baïn tin nhaän Chuùa töùc laø baèng loøng toân thôø Ngaøi, baïn seõ ñöôïc bieát roõ giaù trò thaät cuûa Chuùa vaø ñöôïc mang giaù trò aáy cho chính mình.
Moãi ngöôøi thaät söï bieát giaù trò cuûa mình khi baèng loøng tin nhaän Chuùa Gieâ-xu, vì chæ moät mình Ngaøi bieát giaù trò thaät laø gì vaø cuõng mang laïi cho moãi ngöôøi moät giaù trò môùi. Ñaây laø ñieàu maø khoâng giaûi thöôûng naøo treân ñôøi coù theå ñem laïi cho con ngöôøi.
Môøi baïn haõy tin nhaän Chuùa Gieâ-xu ñeå ñöôïc ñònh giaù ñuùng vaø nhaän ñöôïc giaù trò thaät. Nhieàu ngöôøi soáng trong ñôøi bò khinh cheâ ruoàng boû, chaùn chöôøng vì ngöôøi khaùc khoâng hieåu mình hay khoâng quan taâm ñeán taøi naêng cuûa mình. Nhöõng ngöôøi aáy khi tin nhaän Chuùa, seõ nhaän ra raèng Chuùa vaãn quyù troïng mình vaø coøn ban cho giaù trò môùi nöõa, ñoù laø giaù trò laøm moät ngöôøi ñöôïc tha toäi vaø ñöôïc trôû thaønh con ngöôøi môùi. Ñaây laø ñieàu chæ coù nieàm tin nôi Chuùa ñem ñeán cho ta ñöôïc vaø cuõng laø ñieàu quyù nhaát treân ñôøi.